Hiện nay, ngày càng nhiều người chọn lập di chúc nhằm định rõ phân chia tài sản sau khi qua đời. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều người vẫn tiếp tục hoạt động kinh doanh và thế chấp tài sản của mình để có nguồn vốn. Trong tình huống như vậy, liệu những tài sản đang được thế chấp có thể được xem xét và quản lý theo di chúc hay không?
Nhà đang bị thế chấp có thể làm di chúc thừa kế được không?
Khoản 5, điều 321 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định bên thế chấp "được bán, trao đổi, tặng cho tài sản thế chấp không phải là hàng hóa luân chuyển trong quá trình sản xuất, kinh doanh, nếu được bên nhận thế chấp đồng ý hoặc theo quy định của luật".
Trong khi đó, hồ sơ công chứng bao gồm: "Phiếu yêu cầu công chứng, bản chính văn bản công chứng, bản sao các giấy tờ mà người yêu cầu công chứng đã nộp, các giấy tờ xác minh, giám định và giấy tờ liên quan khác" theo quy định tại khoản 1, điều 63 Luật Công chứng năm 2014.
Như vậy, khi thế chấp tài sản ở ngân hàng vẫn có thể làm di chúc để lại tài sản nhưng phải được sự đồng ý của ngân hàng đang nhận thế chấp tài sản. Khi thực hiện thủ tục lập di chúc, bạn gửi đơn yêu cầu ngân hàng hỗ trợ việc đối chiếu bản chính tại phòng công chứng. Khi đó, ngân hàng sẽ cử nhân viên đem bản chính giấy chứng nhận nhà đất đến phòng công chứng để nhân viên phòng công chứng đối chiếu.
Trong trường hợp người làm di chúc mất đi mà khoản nợ của ngân hàng vẫn còn thì người nhận tài sản theo di chúc sẽ tiếp tục hoàn thành nghĩa vụ thế chấp cho ngân hàng trong phạm vi di sản người mất để lại.
Nếu người nhận thừa kế đã thực hiện xong nghĩa vụ thế chấp trước thời điểm mở thừa kế thì người nhận thừa kế sẽ được phía ngân hàng trả lại giấy chứng nhận nhà đất. Sau đó liên hệ với phòng đăng ký đất đai để xóa thế chấp và sang tên mình.
Thủ tục lập di chúc bằng văn bản có công chứng
Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ
Hồ sơ lập di chúc bằng văn bản có công chứng bao gồm:
- Phiếu yêu cầu công chứng điền đủ các thông tin của người yêu cầu công chứng và nội dung cần công chứng…
- Bản sao giấy tờ cá nhân của người yêu cầu công chứng như CMND/CCCD/Hộ chiếu…
- Bản di chúc dự thảo (nếu có);
- Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản: sổ đỏ, hợp đồng mua bán nhà đất, giấy tờ xe,…
- Các giấy tờ trên chỉ cần là bản chụp, bản in hoặc bản đánh máy có nội dung đầy đủ, chính xác như bản chính và không phải chứng thực. Khi nộp bản sao, bạn phải xuất trình bản chính để đối chiếu.
Bước 2: Nộp hồ sơ
Người lập di chúc phải tự mình yêu cầu công chứng di chúc, không ủy quyền cho người khác yêu cầu công chứng di chúc. Nộp trực tiếp hồ so cho một văn phòng công chứng uy tín, chuyên nghiệp.
Bước 3: Tiếp nhận và kiểm tra hồ sơ
Công chứng viên sẽ kiểm tra giấy tờ trong hồ sơ yêu cầu công chứng. Nếu các giấy tờ yêu cầu công chứng đầy đủ, phù hợp với quy định của pháp luật thì thụ lý và ghi vào sổ công chứng.
Công chứng viên phải giải thích cho bạn hiểu rõ quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp, ý nghĩa và hậu quả pháp lý của di chúc.
Công chứng viên đề nghị người yêu cầu công chứng làm rõ hoặc theo đề nghị của người yêu cầu công chứng, công chứng viên tiến hành xác minh hoặc yêu cầu giám định trong các trường hợp:
- Có căn cứ cho rằng trong hồ sơ yêu cầu công chứng có vấn đề chưa rõ;
- Việc lập di chúc có dấu hiệu bị đe dọa, cưỡng ép;
- Có sự nghi ngờ về năng lực hành vi dân sự của người yêu cầu công chứng;
- Đối tượng của di chúc chưa được mô tả cụ thể.
Trường hợp không làm rõ được thì có quyền từ chối công chứng.
Bước 4: Kiểm tra dự thảo di chúc
Nếu người lập di chúc tự soạn thảo di chúc thì công chứng viên sẽ phải kiểm tra lại dự thảo di chúc. Nếu trong dự thảo di chúc có điều khoản vi phạm pháp luật, trái đạo đức xã hội, đối tượng của di chúc không phù hợp với quy định của pháp luật thì công chứng viên phải chỉ rõ cho người yêu cầu công chứng để sửa chữa. Trường hợp người yêu cầu công chứng không sửa chữa thì công chứng viên có quyền từ chối công chứng.
Bước 5: Ký chứng nhận
Người lập di chúc phải đọc lại dự thảo di chúc hoặc đề nghị công chứng viên đọc dự thảo di chúc. Nếu người lập di chúc đồng ý với nội dung dự thảo di chúc thì phải ký vào từng trang của di chúc.
Công chứng viên sẽ yêu cầu người lập di chúc xuất trình bản chính của các giấy tờ để đối chiếu trước khi ghi lời chứng, ký vào từng trang của di chúc.
Bước 6: Trả kết quả công chứng
Thời hạn công chứng không quá 02 ngày làm việc. Với trường hợp có nội dung phức tạp thì thời hạn công chứng có thể kéo dài hơn nhưng không quá 10 ngày làm việc.
