Tết không chỉ là ngày lễ lớn nhất của người Việt mà còn đóng vai trò quan trọng trong văn hóa nước ta, là dịp gia đình sum vầy, quây quần bên nhau.
Quan niệm về Tết Việt thường phản ánh sự kết hợp giữa tinh thần truyền thống và ý nghĩa tâm linh. Nhiều người Việt tin rằng, việc làm sạch nhà cửa trước Tết giúp loại bỏ điều xui xẻo, mở đầu cho một năm mới may mắn. Việc chuẩn bị và thưởng thức các món ăn truyền thống như bánh chưng, nem rán, giò lụa cũng được coi là cách tôn vinh và kính trọng tổ tiên.
Tết cũng là dịp để mọi người cùng nhau thăm hỏi, chúc Tết nhau, gửi đi những lời chúc tốt đẹp nhất. Ngày tết truyền thống không chỉ là dịp để tận hưởng niềm vui, sự sum vầy mà còn là thời điểm để nhìn lại, đánh giá và đặt ra những kế hoạch cho tương lai. Nó là cơ hội để mọi người đoàn tụ, tận hưởng không khí truyền thống và chia sẻ niềm vui với người thân, bạn bè.
Vì sao người Việt xưa 30 Tết lại treo thịt trong nhà?
Ông cha ta trước đây tin rằng "những điều tốt đẹp nhất sẽ được dành cho ngày Tết". Dù gia đình nghèo đến mức nào, "ngày 30 Tết vẫn có thịt treo trong nhà". Mỗi gia đình đều phải chuẩn bị mâm cỗ để cúng giao thừa, thực hiện nghi lễ gia tiên, và đón ông bà về để cùng nhau ăn Tết.
Trong nền văn hóa đón Tết truyền thống của người Việt xưa, chuỗi ngày Tết bắt đầu khi mọi gia đình tiến hành lễ tiễn ông Công, ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp. Sau lễ này, không khí Tết trải dài từng gia đình đến cả làng xóm.
Mọi người hối hả chuẩn bị cho ngày Tết. Ngoài việc trang trí trong nhà hoặc nơi công cộng, mọi người còn trồng cây nêu cao vút, có vòng tròn mắc các con vật làm từ giấy xanh và đỏ, cùng những chiếc chuông nhỏ tạo ra những âm thanh vui tai khi gió thổi qua.
Theo quan điểm truyền thống của người Việt, cây nêu được đặt lên nhằm đuổi lừa ma quỷ. Có nhiều gia đình cẩn thận hơn, họ vẽ mũi tên trắng lên cánh cửa sử dụng vôi để đe dọa những kẻ xấu. Hai cánh cửa nhà thường được trang trí với hai bức tranh, mỗi bức có hình ảnh của ông tiến Tài và tiến Lộc, hoặc là 2 vị canh cửa Thiện và Ác.
Vào chiều ngày 30 Tết, truyền thống người Việt thường tiến hành việc dọn dẹp nhà cửa, bàn thờ, trang trí cành đào, cành mai, và sắm sửa bàn thờ với mâm ngũ quả. Các công việc này cần phải hoàn thành cùng với việc chuẩn bị đầy đủ các món ăn truyền thống như bánh chưng, dưa hành, giò, và thịt chả đông.
Vào dịp Tết, người Việt truyền thống thường sắm hai cây mía dài và đẹp, được gọi là gậy ông vải. Vì Tết thường liên quan đến hoa, nên mọi người cũng trồng thêm vài khóm cúc, mẫu đơn, hoa trà..., và trang trí sân vườn với cây cảnh và hòn non bộ.
Ngày tất niên, người Việt thường tắm bằng nước ấm có mùi thơm của lá cây già, sau đó giết một con gà để làm lễ cúng giao thừa.
Vào chiều ngày 30 Tết, cả gia đình ngồi bên nhau để thưởng thức bữa tất niên rồi chuẩn bị quần áo đẹp và đồ trang sức. Họ cũng chuẩn bị những đồng xu và tờ giấy bạc mới để đặt vào những miếng giấy màu hồng, sẵn sàng mở hàng cho gia đình và bạn bè vào ngày mùng 1 Tết.
Quan niệm về 3 ngày tết
Lúc 12 giờ đêm, mọi người bật đèn và mang hương để thực hiện nghi thức cúng ông bà, ông vải, và những người thân đã qua đời, chào đón sự xuân sang. Theo truyền thống xông đất, người Việt tin rằng nếu mọi sự diễn ra suôn sẻ vào mùng 1 Tết, thì cả năm sẽ may mắn. Việc đón khách đầu tiên trong năm mới cũng được coi là rất quan trọng.
Trong 3 ngày Tết, phụ nữ có thể tham gia lễ đình, chùa, trong khi đàn ông thì thường tham gia đánh bài tôm, chơi cờ, và làng tổ chức các trò chơi dân gian. Vào chiều mùng 3 Tết, gia đình tiến hành lễ tiễn tổ tiên.
Trong những ngày mùng 1 và mùng 2, người dân tránh sát sinh và không làm sạch nhà để bảo toàn màu sắc của Tết. Trong thời gian này, mọi người cũng tránh nói những điều không hay, không đánh nhau, không cãi nhau để xoá bỏ mọi hận thù và mâu thuẫn.
Bà con họ hàng thường tạo điều kiện cho người nghèo cùng ăn Tết, và người hành khất chỉ cần đứng trước cửa nói vài câu may mắn là sẽ được nhận những món quà như bánh chưng, thịt, giò từ gia chủ. Người Việt thường coi trọng tình thương và lòng nhân ái, tin rằng "Khó đói chẳng lo 3 ngày Tết / Giàu sang rộng mở tấm lòng thương".
Vào mùng 7 Tết, mọi gia đình tiến hành lễ hạ nêu, kết thúc chuỗi ngày Tết Nguyên đán. Mọi người thường tụ tập tại những địa điểm linh thiêng như đình, chùa, miếu, và mạo để tham gia các hoạt động vui xuân như xách nước, hát chèo tuồng, và thổi cơm thi.
