Liên quan vụ lùm xùm từ thiện của TikToker Phạm Thoại và mẹ bé Bắp gây xôn xao dư luận mấy ngày qua, luật sư Trương Văn Tuấn đưa ra nhiều quan điểm pháp lý về việc Phạm Thoại đứng ra kêu gọi cũng như trách nhiệm của mẹ bé Bắp khi nhận tiền quyên góp.
Phạm Thoại livestream sao kê từ thiện vẫn chưa hết nghi vấn
Những ngày qua, câu chuyện TikToker Phạm Thoại kêu gọi từ thiện với số tiền lên đến hơn 16 tỉ đồng để giúp đỡ cho bé Minh Hải (tên thường gọi là Bắp) trong hành trình chữa bệnh ung thư máu thu hút sự quan tâm, bàn luận từ cư dân mạng. Khi thông tin về sức khỏe của bé Bắp ít được cập nhật cùng việc mẹ của bé là chị Lê Thị Thu Hòa tránh né những câu hỏi liên quan đến khoản tiền từ thiện, chi trả viện phí cho con thì dư luận bắt đầu nghi vấn về tính minh bạch của khoản tài trợ khủng này. Tối 25.2, TikToker này đã có buổi livestream làm rõ vụ ồn ào liên quan đến số tiền ủng hộ bé Bắp.
Trong phiên live, Phạm Thoại nói những ngày qua, nhiều người bức xúc, yêu cầu anh sao kê tài khoản của mẹ bé Bắp. TikToker 9X chia sẻ về những khoản thu - chi trong tài khoản kêu gọi ủng hộ bé Bắp, đưa ra hóa đơn viện phí, ảnh chụp giao dịch chuyển khoản… đồng thời cam kết đăng tải sao kê chi tiết lên mạng xã hội.
Đáng chú ý, Phạm Thoại còn kết nối với chị Hòa (mẹ bé Bắp) để chất vấn những thông tin như dùng tiền quyên góp để làm răng sứ, đi máy bay hạng thương gia, mua đất, mua xe, cho con lớn học trường quốc tế… Khi được yêu cầu sao kê số tiền mọi người ủng hộ vào tài khoản cá nhân, chị Hòa cho biết vẫn đang ở lại Singapore theo yêu cầu bác sĩ để chăm lo cho con. Cô nói sau khi về nước sẽ thực hiện đầy đủ để tránh những hiểu lầm. Mẹ bé Bắp cũng cúi đầu xin lỗi vì những phát ngôn thiếu kiểm soát trong thời gian qua. Cô nói: "Tôi rất mong cô chú có thể bao dung, bỏ qua cho tôi". Trong khi đó, Phạm Thoại khẳng định không ăn chặn từ thiện. Nam TikToker cũng tuyên bố sẽ sớm đưa tất cả giấy tờ sao kê lên trang mạng xã hội để mọi người cùng theo dõi nhằm đảm bảo tính công khai, minh bạch.
Theo dõi livestream, nhiều người tỏ ra hoài nghi về những thông tin mà Phạm Thoại cũng như chị Hòa chia sẻ. Dù người trong cuộc đã lên tiếng, nhưng ồn ào từ thiện liên quan đến câu chuyện này vẫn chưa thể chấm dứt vì nhiều câu hỏi, nghi ngờ của dân mạng chưa được làm rõ. Trên các trang mạng xã hội, dân mạng vẫn không ngừng bàn luận, so sánh thông tin, đặt ra nhiều nghi vấn về tính minh bạch của người trong cuộc, trách nhiệm của Phạm Thoại cùng mẹ bé Bắp khi sử dụng tiền mà mọi người đóng góp như thế nào.
Luật sư nói gì?
Trao đổi với Thanh Niên, luật sư Trương Văn Tuấn (Đoàn luật sư TP.HCM) cho biết, theo điều 22, điều 23 Mục IV quy định các tổ chức, cá nhân tham gia vận động, tiếp nhận sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo của Nghị định 93/2021/NĐ-CP thì cá nhân có quyền vận động, đóng góp để hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo theo từng trường hợp cụ thể. Nghị định 93/2021/NĐ-CP chỉ quy định cơ quan thông tin đại chúng, cơ sở y tế, quỹ từ thiện và tổ chức có tư cách pháp nhân mở tài khoản tại Kho bạc nhà nước hoặc ngân hàng thương mại để tiếp nhận tiền đóng góp tự nguyện và hỗ trợ trực tiếp cho bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo, không đề cập trường hợp cá nhân kêu gọi từ thiện có được sử dụng tài khoản cá nhân hay không. Do đó, việc Phạm Thoại kêu gọi từ thiện bằng số tài khoản cá nhân không trái với quy định pháp luật.
Luật sư Trương Văn Tuấn cũng cho biết, khoản 2 Điều 23 Nghị định 93/2021/NĐ – CP quy định "Cá nhân tiếp nhận nguồn đóng góp tự nguyện và sử dụng để hỗ trợ trực tiếp cho bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo. Cá nhân tổng hợp đầy đủ thông tin về kết quả tiếp nhận, sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo và thực hiện công khai trên các phương tiện truyền thông". Do đó, việc nhà hảo tâm đã đóng góp để điều trị cho bé Bắp yêu cầu công khai chi phí điều trị cho và sao kê từ thiện là điều hoàn toàn hợp lý.
Trước việc dân mạng thắc mắc, nếu mẹ Bắp sử dụng dòng tiền từ thiện không đúng như không dùng chữa bệnh mà tiêu xài cá nhân, xây nhà cho cha mẹ... thì có vi phạm pháp luật? Luật sư phân tích, nếu trường hợp chị Hòa (mẹ bé Bắp) không trực tiếp kêu gọi từ thiện (có người đứng ra quyên góp) thì pháp luật hiện hành không quy định hình thức chế tài đối với người được trợ cấp nhưng sử dụng không đúng mục đích ban đầu. Tuy nhiên, nghĩa vụ của người được trợ giúp là phải sử dụng đúng mục đích trợ giúp ban đầu. Bởi vì đây là dạng giao dịch tặng cho có điều kiện (dùng vào mục đích nào đó khi kêu gọi quyên góp). Nếu người được quyên góp không sử dụng đúng mục đích như lời kêu gọi khi quyên góp thì người đã quyên góp có thể yêu cầu người được quyên góp trả lại số tiền (tài sản) sử dụng sai mục đích.
Trong trường hợp mẹ bé Bắp là người trực tiếp kêu gọi từ thiện để chữa trị cho con nhưng lại sử dụng dòng tiền từ thiện cho mục đích khác như tiêu xài cá nhân, xây nhà cho bố mẹ..., theo quy định tại khoản 2 Điều 5 Nghị định 93/2021/NĐ-CP thì "Báo cáo, cung cấp thông tin không đúng sự thật; chiếm đoạt; phân phối, sử dụng sai mục đích, không đúng thời gian phân phối, đối tượng được hỗ trợ từ nguồn đóng góp tự nguyện", như vậy, mẹ bé Bắp đã vi phạm pháp luật.
Nếu các nhà hảo tâm/người quyên góp phát hiện tiền quyên góp thiếu minh bạch và có chứng cứ chứng minh cho việc này thì người quyên góp có thể trình báo với cơ quan chức năng có thẩm quyền vào cuộc để làm sáng tỏ vấn đề. Khi đó, tùy theo kết luận điều tra của cơ quan chức năng, nếu có sai phạm trong việc sử dụng tiền từ thiện sai mục đích thì hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội "Lạm dụng tín nhiệm để chiếm đoạt tài sản" theo quy định tại Điều 175 Bộ Luật hình sự 2015 hiện hành.
Trước câu hỏi: "Người quyên góp có quyền yêu cầu hoàn tiền nếu phát hiện tiền quyên góp thiếu minh bạch?", luật sư Trương Văn Tuấn cho biết, hiện nay, chưa có văn bản quy phạm pháp luật quy định cụ thể việc yêu cầu hoàn tiền cho nhà hảo tâm nếu phát hiện tiền quyên góp thiếu minh bạch. Tuy nhiên, xét về góc độ dân sự, trong trường hợp này việc nhà hảo tâm góp tiền hỗ trợ chi phí chữa bệnh cho bé Bắp thông qua mẹ bé Bắp và Phạm Thoại có thể xem là một giao dịch dân sự của hợp đồng tặng cho có điều kiện. Theo đó, các nhà hảo tâm tặng, cho tiền để mẹ bé Bắp thực hiện việc chữa trị cho bé Bắp. Nếu nhà hảo tâm có căn cứ chứng minh số tiền mình quyên góp được sử dụng sai mục đích, nghĩa là mẹ bé Bắp không sử dụng số tiền để chữa bệnh cho bé thì họ có thể khởi kiện dân sự mẹ bé Bắp ra tòa án để đòi lại số tiền mình đã quyên góp theo quy định tại khoản 3 Điều 426 Bộ luật dân sự năm 2015 hiện hành.
Nhắc đến Phạm Thoại, luật sư Trương Văn Tuấn cho biết, trường hợp TikToker này là người trực tiếp kêu gọi từ thiện để hỗ trợ chi phí điều trị cho bé Bắp, sau đó trao lại toàn bộ số tiền quyên góp cho mẹ bé Bắp thì Phạm Thoại không có trách nhiệm pháp lý gì trong trường hợp này. Tuy nhiên nếu có căn cứ chứng minh Phạm Thoại được hưởng lợi bất chính trong tiền quyên góp cho việc điều trị bệnh của bé Bắp thì hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản" quy định tại Điều 174 Bộ luật hình sự năm 2015 hiện hành.
