Bí ẩn về loài động vật trong như thủy tinh, bé bằng que tăm mà đắt đỏ như "vàng trắng"

Trong thế giới sinh vật biển đa dạng và kỳ lạ, có một loài đặc biệt khiến nhiều người ngỡ ngàng ngay từ cái nhìn đầu tiên – lươn thủy tinh (glass eel). Không chỉ gây ấn tượng bởi hình dáng trong suốt như pha lê, loài lươn này còn ẩn chứa nhiều điều thú vị về hành trình sinh tồn, di cư và ý nghĩa sinh thái. Hãy cùng khám phá về loài sinh vật biển độc đáo này qua bài viết dưới đây.

Lươn thủy tinh là gì?

Lươn thủy tinh là tên gọi dùng để chỉ giai đoạn ấu trùng trưởng thành của một số loài lươn nước ngọt, điển hình là lươn châu Âu (Anguilla anguilla) và lươn Nhật Bản (Anguilla japonica). Đây là giai đoạn chuyển tiếp từ ấu trùng (leptocephalus) thành cá non, thường xảy ra sau hành trình di cư hàng ngàn cây số từ vùng biển sinh sản về vùng nước ngọt.

Lươn thủy tinh có thân hình dài mảnh, trong suốt gần như hoàn toàn, cho phép nhìn thấy cả xương sống và nội tạng bên trong. Vì đặc điểm này, chúng được gọi là “glass eel” – lươn pha lê hay lươn thủy tinh.

Đặc điểm hình thái và sinh học

Kích thước: Lươn thủy tinh có chiều dài khoảng 6 – 8 cm khi mới đến vùng cửa sông. Chúng sẽ tiếp tục phát triển, da dần chuyển màu đục hơn khi thích nghi với môi trường nước ngọt.

Hình dáng: Thân hình dẹp và thon dài, không có vây bụng, đuôi nhọn. Mắt tương đối to so với cơ thể.

Màu sắc: Gần như không có sắc tố da, cơ thể trong suốt giúp chúng ngụy trang trong môi trường nước biển và tránh bị kẻ thù phát hiện.

Tuổi thọ: Lươn trưởng thành và trở thành lươn nước ngọt, chúng có thể sống từ 10 – 20 năm tùy điều kiện môi trường.

Hành trình di cư kỳ diệu

Một trong những điều kỳ bí nhất về loài lươn chính là chu kỳ di cư sinh sản và vòng đời phức tạp. Ví dụ, lươn châu Âu sinh sản tại vùng biển Sargasso giữa Đại Tây Dương. Sau khi nở, ấu trùng trôi dạt nhờ dòng hải lưu suốt 6.000 – 7.000 km trong vòng 6 – 12 tháng để đến các vùng duyên hải châu Âu.

Tại đây, chúng biến đổi hình thái thành lươn thủy tinh và bắt đầu tiến vào các cửa sông, sông ngòi để sống suốt nhiều năm trước khi lại di cư ngược ra đại dương để sinh sản – kết thúc một vòng đời huyền bí mà đến nay khoa học vẫn chưa khám phá trọn vẹn.

Giá trị sinh thái và kinh tế

Lươn thủy tinh đóng vai trò quan trọng trong chuỗi thức ăn dưới nước. Chúng là con mồi của nhiều loài cá lớn, chim biển và sinh vật săn mồi khác, đồng thời cũng giúp cân bằng hệ sinh thái vùng cửa sông và nước ngọt.

Tuy nhiên, lươn thủy tinh còn được ví như “vàng trắng” của đại dương nhờ giá trị thương mại cực kỳ cao, đặc biệt tại Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc. Tại đây, chúng được nuôi để trở thành lươn trưởng thành dùng làm thực phẩm, đặc biệt là món unagi nổi tiếng trong ẩm thực Nhật.

Tại Nhật, lươn thủy tinh có thời điểm được mua với giá lên tới 3.000 – 5.000 USD/kg (tương đương 70 – 120 triệu đồng/kg).

Trên thị trường chợ đen, con số này còn cao hơn do loài này bị cấm khai thác ở nhiều nước châu Âu.

Tại Pháp, mỗi con lươn thủy tinh bán lẻ có thể có giá từ 3 – 5 euro/con, tính ra mỗi kg có thể trị giá 30.000 – 60.000 euro nếu bán lẻ.

Do nhu cầu lớn và sản lượng tự nhiên giảm sút, lươn thủy tinh bị đánh bắt với số lượng lớn, thậm chí trở thành đối tượng buôn lậu xuyên quốc gia, dẫn đến loài lươn châu Âu được xếp vào danh sách nguy cấp của IUCN.

Những mối đe dọa đối với loài lươn thủy tinh

Hiện nay, loài lươn thủy tinh đang đối mặt với nhiều nguy cơ như:

• Ô nhiễm môi trường: Sự suy thoái chất lượng nước ở các vùng cửa sông và sông nội địa ảnh hưởng đến khả năng sống sót và phát triển của lươn non.
• Đập thủy điện và công trình chắn nước: Cản trở hành trình di cư tự nhiên của chúng từ biển vào sông.
• Khai thác quá mức: Việc đánh bắt ồ ạt để phục vụ thị trường tiêu thụ khiến quần thể ngày càng suy giảm.
• Biến đổi khí hậu: Ảnh hưởng đến dòng hải lưu, nhiệt độ nước biển và nguồn thức ăn, từ đó gián tiếp tác động đến khả năng sinh tồn của lươn thủy tinh.

Lươn thủy tinh không chỉ là một sinh vật kỳ lạ với vẻ ngoài đặc biệt, mà còn là một minh chứng sống động cho sự kỳ diệu của tự nhiên và chu trình sống phức tạp chưa được khám phá hết. Việc hiểu rõ hơn về loài sinh vật nhỏ bé nhưng có ý nghĩa lớn lao này chính là bước đầu để chúng ta biết trân trọng và gìn giữ những báu vật của đại dương.