Cục Quản lý Đê điều và Phòng chống Thiên tai thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã hợp tác cùng Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên tại Việt Nam (WWF - Việt Nam) để công bố kết quả nghiên cứu về ngân hàng cát cho ĐBSCL.
Tại buổi công bố, ông Hà Huy Anh, Quản lý Quốc gia Dự án Quản lý cát bền vững ở ĐBSCL của WWF Việt Nam đã chia sẻ về sự quan trọng của ngân hàng cát này.
Đây là ngân hàng cát đầu tiên trên thế giới được thực hiện trên quy mô toàn đồng bằng và đã được khởi động từ tháng 3/2022. Nghiên cứu bao gồm các hoạt động khảo sát thực địa và thu thập dữ liệu trên hai nhánh sông quan trọng nhất của ĐBSCL, đó là sông Tiền và sông Hậu. Mục tiêu của nghiên cứu là ước tính trữ lượng cát hiện có ở ĐBSCL với tầm nhìn đến năm 2030-2040.
Theo ông Hà Huy Anh, để tính toán trữ lượng cát, nhóm nghiên cứu đã thực hiện một quy trình phức tạp bao gồm đo khoảng 550km dọc sông Tiền và sông Hậu, sử dụng kỹ thuật đo địa chấn tầng nông, lấy mẫu trầm tích bề mặt đáy sông, thu thập dữ liệu địa hình đáy sông, và dữ liệu lỗ khoan địa chất từ các địa phương để kiểm tra độ tin cậy của tính toán.
Kết quả của nghiên cứu đã tiết lộ rằng đầu nguồn của sông Tiền và sông Cổ Chiên chứa trữ lượng cát cao nhất, tiếp theo là sông Hậu. Trong khi đó, trữ lượng cát ở hạ nguồn sông Mekong và sông Hàm Luông lại thấp hơn.
Tổng trữ lượng cát đo được ước tính ở mức khoảng từ 367-550 triệu m3. Đây là lượng cát đã được tích lũy trong hàng trăm năm qua và đóng vai trò quan trọng đối với sự ổn định của ĐBSCL.
Ông Hà Huy Anh cũng đã nhấn mạnh rằng các con số này được tính dựa trên lớp cát di động, không phải từ việc khảo sát các mỏ cát. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu cho thấy lượng cát đổ vào ĐBSCL đã giảm xuống còn khoảng từ 2-4 triệu m3/năm, một phần lớn lượng cát bị giữ lại bởi các đập thủy điện ở thượng nguồn.
Dựa trên kết quả của nghiên cứu được đăng trên báo Long An, với tốc độ khai thác cát hiện tại ở ĐBSCL dao động từ 35-55 triệu m3/năm, nghiên cứu cho thấy rằng trữ lượng cát tại khu vực này có nguy cơ hoàn toàn cạn kiệt trước năm 2035.
Trước tình hình này, cấp chính trị và các nhà quản lý tài nguyên cần thực hiện các nghiên cứu và đề xuất các nguồn vật liệu thay thế để đảm bảo cung cấp vật liệu xây dựng và đồng thời đảm bảo bền vững cho hệ sinh thái của vùng ĐBSCL trước tác động của biến đổi khí hậu.
Trước đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã công bố rằng trữ lượng cát ở ĐBSCL là 120 triệu m3, đủ để phục vụ nhu cầu của các dự án trọng điểm đang triển khai trong khu vực.
Tuy nhiên, theo giải thích từ nhóm nghiên cứu của Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên tại Việt Nam (WWF - Việt Nam), sự khác biệt trong số liệu trữ lượng cát được công bố xuất phát từ mục đích và quy mô của quá trình tính toán.
Kết quả khảo sát của WWF Việt Nam cho biết rằng đến cuối năm 2022, toàn khu vực ĐBSCL đã ghi nhận tổng cộng 596 vị trí sạt lở bờ sông, với chiều dài lên đến khoảng 582km. Ngoài ra, có 48 vị trí sạt lở bờ biển với hơn 221km và 99 điểm sạt lở đã được phân loại đặc biệt nguy hiểm.
Tình trạng sạt lở này đã và đang ảnh hưởng đến đời sống kinh tế và xã hội của người dân trong khu vực. Đây là một vấn đề cấp bách không chỉ về mặt kinh tế mà còn về bảo vệ hệ sinh thái và môi trường tự nhiên của ĐBSCL.
Sạt lở bờ sông và bờ biển không chỉ gây thiệt hại về tài sản, mà còn đe dọa sự ổn định của cộng đồng dọc theo sông và bờ biển. Điều này đặt ra một thách thức lớn đối với các cơ quan chính phủ và các tổ chức phi chính phủ trong việc xây dựng các biện pháp ứng phó và bảo vệ cộng đồng khỏi tác động tiêu cực của sạt lở.
Sự gia tăng của sạt lở bờ sông và bờ biển đòi hỏi sự chú ý đặc biệt từ các nhà quản lý và nhà nghiên cứu để tìm ra các giải pháp bền vững để ứng phó với tình trạng này và bảo vệ sự an toàn và cuộc sống của người dân trong khu vực ĐBSCL.
