Theo xu hướng thị trường âm nhạc Việt Nam, vào những tháng cuối năm, các nghệ sĩ thường rất bận rộn với việc biểu diễn trực tiếp, tạo ra âm nhạc cho các chiến dịch quảng cáo hoặc tham gia vào việc đại diện cho các thương hiệu. Từ tháng 10, các nghệ sĩ thường cùng nhau ra mắt các dự án âm nhạc mới, cạnh tranh sòng phẳng để thu hút sự chú ý của khán giả và sự quan tâm từ các công ty quảng cáo. Hàng năm, từ tháng 12 đến trước ngày Tết Nguyên đán, thị trường âm nhạc thường tập trung vào việc tạo ra các sản phẩm âm nhạc dành cho chiến dịch quảng cáo.
Năm nay, tình thế đang có sự đảo ngược
Chia sẻ với Báo Tiền phong, CEO của một công ty âm nhạc cho biết: “Theo quan sát của tôi, các nhãn hàng cắt ít nhất 50% ngân sách marketing đổ vào âm nhạc. Thông thường, các nhãn hàng đổ ngân sách marketing vào âm nhạc thông qua tài trợ MV, tổ chức đêm diễn, chọn các ca sĩ/rapper/producer… làm gương mặt đại diện. Riêng năm 2023, chỉ những tên tuổi hàng đầu thị trường mới nhận ‘job’ đều. Còn những nghệ sĩ tầm trung trở xuống, có rất ít cơ hội kiếm tiền, thậm chí từ việc đi diễn”.
Để chứng minh cho điều này, vị CEO đã dẫn chứng rằng, trong tất cả các sự kiện âm nhạc tại Việt Nam, các chuỗi sự kiện của các nhãn bia và các tổ chức lớn thường được tổ chức để tạo điều kiện tốt nhất để quảng bá thương hiệu và cung cấp cát-xê hấp dẫn nhất cho các nghệ sĩ. Đáng chú ý, chuỗi sự kiện của các nhãn bia thường đạt đỉnh điểm với sự tổ chức hàng loạt festival rải rác tại các thành phố lớn. Tuy nhiên, trong năm nay, số lượng sự kiện trong chuỗi này đã giảm đi ít nhất 50%.
Nhóm các nghệ sĩ và rapper với mức cát-xê cực kỳ cao như Sơn Tùng, Mỹ Tâm, Đen Vâu , Binz, và nhiều người khác gần như không còn khả năng tham gia các buổi biểu diễn trực tiếp. Trong khi đó, các tổ chức sự kiện khi phải đối mặt với việc hạn chế ngân sách, đã phải đi theo con đường thực tế hơn, đó là tìm kiếm những ca sĩ và rapper có mức cát-xê phải chăng và đang nổi lên trên thị trường âm nhạc. Hieuthuhai , MCK, Tlinh là những nghệ sĩ đã hoạt động sôi nổi trong việc tham gia các buổi biểu diễn từ đầu năm.
Bên cạnh đó, dàn HLV, giám khảo và thí sinh của chương trình Rap Việt đã tạm thời chiếm giữ vị trí nổi bật trên thị trường biểu diễn, đặc biệt sau đêm chung kết của mùa 3 của Rap Việt.
Vị CEO này còn phân tích thêm rằng: “Chúng tôi không than vãn vì đây là khó khăn chung. Nhóm nghệ sĩ hàng đầu, từng kiếm rất nhiều tiền ở giai đoạn này, năm nay chắc chắn sụt giảm mạnh doanh thu. Nhóm nghệ sĩ tầm khá, trung bình khá, sẽ tiếp tục như mọi năm. Còn nhóm nghệ sĩ trẻ, tên tuổi ít, rất chật vật trong bối cảnh này. Mọi năm, thời điểm cuối năm và đầu năm sau là lúc thị trường ngập nhạc quảng cáo. Nhưng riêng năm nay, tôi nghĩ tình thế đảo ngược, các nghệ sĩ sẽ tung nhiều sản phẩm thuần túy để duy trì tên tuổi”.
Trong bức tranh bĩ cực của ngành nhạc Việt hiện nay, có một điểm sáng đang nổi lên, đó chính là sự phát triển đáng kể của ngành nhạc số. Trong năm 2024, chúng ta đã chứng kiến một loạt nghệ sĩ phát hành album hoặc EP, tạo nên một cảnh sôi động chưa từng thấy trên thị trường âm nhạc. Một số nghệ sĩ đã ấp ủ việc phát hành album từ lâu, trong khi khác lại quyết định tập trung vào việc sản xuất album để nâng cao sự nghiệp của họ, đặc biệt trong bối cảnh thị trường đang trải qua giai đoạn tĩnh lặng.
Ngoài việc biểu diễn trực tiếp và hợp tác với các nhãn hàng, ngành nhạc số (DSP) và YouTube cũng đang trở thành một nguồn thu nhập quan trọng cho các nghệ sĩ âm nhạc. Cách đây vài năm, việc kiếm tiền từ nhạc số dường như còn rất khó khăn cho các ca sĩ và rapper. Tuy nhiên, tình hình đã thay đổi đáng kể với sự xuất hiện và phát triển của các hãng thu âm quốc tế trên thị trường Việt Nam và sự tăng cường của khán giả sẵn sàng trả tiền để trải nghiệm âm nhạc trên các nền tảng này, đặc biệt là DSP.
Trong quá trình này, thứ tự trong việc kiếm tiền của các ca sĩ và rapper vẫn thường là: biểu diễn trực tiếp - hợp tác với các nhãn hàng - ngành nhạc số. Tuy nhiên, trong tương lai, thứ tự này có thể hoàn toàn thay đổi. Khi các nghệ sĩ âm nhạc có thể đảm bảo có một nguồn thu nhập ổn định từ nhạc số, đủ để tái đầu tư vào sự nghiệp âm nhạc của họ, thì đó chính là lúc họ sẽ có cơ hội tham gia vào cuộc cạnh tranh toàn cầu và hòa nhập với các thị trường âm nhạc hàng đầu trên thế giới.
Nhiều nghệ sĩ phải bán “tài sản”
Trong bối cảnh thị trường, hàng trăm hoặc thậm chí hàng nghìn nghệ sĩ vẫn đang không ngừng tìm kiếm cơ hội, chúng ta có thể thấy rằng đối với nhóm nghệ sĩ này, việc có cơ hội tham gia vào các buổi diễn trở nên vô cùng khó khăn. Khả năng để nhãn hàng lựa chọn họ làm đại diện hoặc làm nhạc quảng cáo trở nên hiếm hoi, đặc biệt trong năm nay. Một nguồn thu duy nhất mà họ có thể dựa vào chính là doanh thu từ nhạc số.
Tiền Phong đã tìm gặp một rapper từng tham gia sân chơi Rap Việt. Rapper này chia sẻ về những năm trước đó, anh thường xuyên có cơ hội biểu diễn tại các quán bar, các club nhỏ, hoặc các sự kiện quy mô nhỏ với mức thu nhập dao động từ 5-10 triệu đồng mỗi buổi diễn. Tuy nhiên, trong năm nay, anh phải đợi lâu mới nhận được lời mời tham gia diễn, và mức thu nhập từ buổi biểu diễn đã giảm sút, nhưng anh vẫn phải chấp nhận điều đó.
Nguồn thu từ việc diễn trình không còn đủ để rapper này duy trì cuộc sống. Do đó, anh phải tập trung vào việc sản xuất âm nhạc để kiếm tiền. Rapper này đã chọn con đường "ăn xổi", tức là tạo ra bản nhạc, sau đó gửi cho một hãng phát hành âm nhạc và chấp nhận việc họ ứng trước tiền và ký hợp đồng với nhiều điều khoản không v favorable. Trong hợp đồng này, tỷ lệ chia sẻ doanh thu giữa rapper và hãng phát hành thường không công bằng hoặc thấp hơn phía hãng phát hành. Ngoài ra, việc hãng phát hành được quyền tiếp tục tận dụng sản phẩm âm nhạc của rapper trong tương lai hoặc thậm chí bán đi cũng được chấp nhận.
Mục tiêu chính của rapper là nhận được tiền trước, trong khi những điều khoản sau đó, như tỷ lệ chia sẻ doanh thu và quyền sở hữu sản phẩm âm nhạc, đã không còn quan trọng đối với anh và nhiều nghệ sĩ trẻ khác.
Phải nói rằng cách làm này đang trở thành một xu hướng phổ biến trong làng âm nhạc Việt Nam hiện nay. Để có đủ tiền để đầu tư vào sự nghiệp của mình, các nghệ sĩ đương thời phải hy sinh tài sản của họ bằng cách ký kết các hợp đồng không lợi cho họ với các hãng phát hành âm nhạc. Họ có thể mất quyền sở hữu vĩnh viễn hoặc tỷ lệ chia sẻ doanh thu thấp hơn so với hãng phát hành. Điều này đã khiến nhiều nghệ sĩ trẻ chỉ hoạt động trong vài năm, sở hữu một kho nhạc vô cùng đa dạng, nhưng không còn quyền kiểm soát bất kỳ tác phẩm nào trong tương lai.
Tất cả các nghệ sĩ đều thấu hiểu rằng việc kiểm soát sản phẩm của họ là việc quan trọng nhất trong sự nghiệp âm nhạc của họ. Sản phẩm này có thể mang lại doanh thu suốt đời. Tuy nhiên, đối với một số nghệ sĩ, đặc biệt là các nghệ sĩ trẻ, họ không còn sự lựa chọn khi phải đối mặt với bài toán khó khăn làm thế nào để tồn tại trên thị trường âm nhạc Việt, đặc biệt trong giai đoạn không có cơ hội diễn thay và không có sự quan tâm từ phía các nhãn hàng.
