Không giống với gia tộc họ Lưu hay họ Lý có rất đông hậu duệ, gia tộc họ Tư Mã được xem là khá hiếm và không còn bao nhiêu người.
Sự hình thành các gia tộc bắt nguồn từ thời phong kiến. Thông thường, một người có vai trò quan trọng, chiếm vị trí to lớn trong xã hội sẽ được nhiều người ngưỡng mộ. Để bày tỏ sự ngưỡng mộ và mong muốn được "kẻ mạnh" bảo vệ, một số người tình nguyện thay tên đổi họ, gia nhập vào các gia tộc lớn. Theo thời gian, những gia tộc ngày càng phát triển với nhiều nhánh, chi khác nhau trên gia phả và tạo nên một quần thể dòng họ đông đúc.
Những gia tộc lớn trong quá khứ thường liên quan đến bậc đế vương. Mỗi một triều đại được hình thành sẽ có một người dẫn đầu, sau khi người đó đăng cơ trở thành vua một cõi thì sẽ bắt đầu thành lập bộ máy nhà nước. Theo tục lệ xưa ở Trung Quốc, triều đình có một đãi ngộ ban thưởng là ban họ của hoàng đế. Tức là hoàng đế cho phép một gia đình hay một người nào đó có cùng họ với mình để hưởng vinh sủng.
Minh chứng như Lưu Bang là người thành lập nhà Hán, họ Lưu từ một dòng họ nhỏ với rất ít người trở thành "quốc họ" và phát triển không ngừng, đến hiện tại, họ Lưu là một trong những dòng họ phổ biến nhất tại Trung Quốc. Hay đơn cử như Lý Uyên là người lập nên nhà Đường và biến họ Lý trở thành dòng họ chung của rất nhiều người.
Thời phong kiến, "quốc họ" không chỉ tính cho con cháu trong hoàng thất mà còn có thể mở rộng thông qua chính sách phong địa (ban đất để người trong hoàng tộc làm chủ một vùng, hoàng đế quản lý chung) hay thưởng ban họ như đã đề cập ở trên để thu nạp thêm người tài vào gia tộc.
Hầu hết những dòng họ từng có người lên làm vua đều sẽ phổ biến trong xã hội. Ngoại trừ một gia tộc có 15 đời vua nhưng đến nay vẫn là họ hiếm tại Trung Quốc. Dòng họ kỳ lạ được nhắc đến là họ Tư Mã từng sản sinh ra 15 vị Hoàng đế cai trị thiên hạ trong 150 năm. Theo lý, họ Tư Mã phải rất phổ biến nhưng tính đến hiện tại chỉ còn hơn 30.000 người - con số cực kỳ khiêm tốn so với những "quốc họ" khác.
Vậy nguyên nhân do đâu khiến dòng họ Tư Mã ngày càng ít hậu duệ? Vào thời Tấn, Tư Mã là dòng họ nắm quyền quản lý đất nước. Tư Mã Ý từng là địch thủ của Gia Cát Lượng thời Tam Quốc, sau này, Tư Mã Sư và Tư Mã Chiêu cố gắng kiểm soát quyền cai trị của Tào Ngụy. Đến thời Tư Mã Viêm đã hoàn toàn thay thế nhà Tào Ngụy, thành lập nhà Tấn.
Nhà Tấn vốn có 16 vị Hoàng đế nhưng vị Hoàng đế cuối cùng có thời gian trị vì quá ngắn và thoái vị sau đó nên không được ghi chép.
Lý do khiến dòng họ Tư Mã không phát triển mạnh như các "quốc họ" khác là do quyền lực yếu nhất lịch sử Trung Quốc. Sau khi Tư Mã Viêm qua đời, nhà Tấn rơi vào tình cảnh hỗn loạn. Năm 316, khi Tây Tấn bị diệt vong, Tư Mã Duệ đã dời đô về phía Nam và lập nên nhà Đông Tấn. Nhà Đông Tấn bị chia sẻ quyền lực và chịu sự ràng buộc của các gia tộc quyền thần nên không thể đạt đến sự hưng thịnh như các triều đại lớn khác thời phong kiến.
Sau 150 năm kể từ khi lập quốc, nhà Tấn suy vong. Suốt quá trình cai trị, nhà Tấn thường đối mặt với "thù trong giặc ngoài" nên không có nhân khẩu lan rộng. Quyền lực của gia tộc Tư Mã liên tục suy giảm khiến nhiều quý tộc còn đổi họ từ Tư Mã sang họ khác để không bị các thế lực chèn ép. Thời Nam Bắc triều, nhiều người trong dòng họ này đã bị tiêu diệt. Chính những lý do đó khiến họ Tư Mã đã ít người nay còn hiếm hơn.
