Tọa lạc trung tâm TP.HCM, ngôi trường TPHT Lê Quý Đôn được xem là trường cấp Ba có lịch sử lâu đời nhất ở Việt Nam. Trước đó, trường mang tên khác hiện tại.
Hệ thống giáo dục tại Việt Nam luôn không ngừng đổi mới và phát triển với những ngôi trường đào tạo học sinh, sinh viên hàng đầu, đảm bảo về chất lượng trong nước lẫn quốc tế. Song song với những ngôi trường hiện đại, tân tiến, nhiều ngôi trường được biết đến với lịch sử lâu đời và gắn liền với một thời oanh liệt của đất nước.
Tọa lạc tại quận 1 của TP.HCM, trường THPT Lê Quý Đôn nổi bật với kiến trúc 4 mặt tiền vô cùng đắt địa. Theo tài liệu ghi chép, trường THPT Lê Quý Đôn được khởi công xây dựng vào năm 1874 và hoàn thành vào năm 1877. Đây được xem là ngôi trường trung học ở Sài Gòn nhằm phục vụ nhu cầu đào tạo con em cho người Pháp.
Theo ông Trương Kim Quân - Giám đốc Trung tâm bảo tồn di tích (Sở Văn hóa - Thông tin) của TP.HCM cho biết: "Thực chất Pháp muốn đào tạo những người phục vụ cho việc chiếm đóng, cai trị và khai thác thuộc địa, như mở trường thông ngôn đào tạo thông dịch viên, thư ký. Họ muốn dùng chữ Quốc ngữ, chữ Pháp để thay thế cho chữ Hán, chữ Nôm trong việc tuyên truyền văn hóa".
Trường THPT Lê Quý Đôn ban đầu có tên là Collège Indigène, có nghĩa là trường trung học bản xứ. Sau này, trường được đổi tên thành Trường Trung học Chasseloup - Laubat để mang tên một bộ trưởng Pháp quốc hải ngoại. Trường từng được chia thành 2 khu tách biệt là khu dành cho học sinh Pháp và khu dành cho học sinh Việt Nam bản xứ.
Năm 1954, trường đổi tên thành Jean Jacques Rousseau nhằm tránh gợi nhớ về thời kỳ thuộc địa nhưng vẫn thuộc quyền quản lý của người Pháp và để dạy học sinh người Việt. Mãi đến năm 1970, trường được trao trả cho người Việt quản lý, đổi tên thành Trung tâm giáo dục Lê Quý Đôn, đào tạo từ lớp 1 đến lớp 12. Năm 1977, Sở Giáo dục - Đào tạo TP.HCM chia khuôn viên trường thành cơ sở cấp 2, cấp 3 và giữ đến ngày nay.
Theo các học giả nổi tiếng, tính từ năm 1874 khi mới xây dựng trường đến hiện tại, trường THPT Lê Quý Đôn đã có tuổi họ gần 140 năm và được xem là ngôi trường trung học có tuổi đời cổ nhất TP.HCM. Những nhân vật nổi tiếng từng theo học ở trường có thể kể đến như Quốc vương Campuchia Norodom Sihanou, Đỗ Ngọc Thạch, Nguyễn An Ninh, Trần Văn Giàu. Trần Đại Nghĩa, Trịnh Công Sơn, Hồng Vân, Phương Thanh, Thanh Thúy...
