Đây là lý do người xưa không muốn xới cơm một lần và nhắc con cháu mình tránh điều này.
"Một lần cơm cúng, hai lần cơm ăn"
Từ lâu, người Việt đã quan niệm rằng mỗi hành động đều ẩn chứa một ý nghĩa riêng, có thể mang lại điều may mắn hoặc xui xẻo. Ngay cả trong những bữa cơm hàng ngày, việc xới cơm cũng được coi là một hành động quan trọng.
Thay vì xới đầy bát một lần, người xưa luôn xới ít nhất hai lần, dù chỉ lấy một lượng cơm nhỏ. Việc xới cơm một lần đầy bát được cho là sự lười biếng, vô ý, và thậm chí có thể phạm phải điều kiêng kỵ.
Câu tục ngữ "Một lần cơm cúng, hai lần cơm ăn" giải thích rõ ràng về quy tắc này. Xới cơm đầy bát chỉ được áp dụng trong các lễ cúng bái, dành cho người đã khuất. Đối với người sống, đặc biệt là người khỏe mạnh, hành động này được coi là không may mắn.
Người xưa tin rằng việc xới cơm một lần đầy bát sẽ mang lại điều không tốt, ảnh hưởng xấu đến cuộc sống của người đang sống. Vì vậy, từ thế hệ này qua thế hệ khác, cha ông luôn dạy con cháu phải xới cơm hai lần, mỗi lần một ít, tuyệt đối không được xới đầy bát.
Ngoài việc kiêng xới cơm một lần, người Việt còn tránh xới cơm có ngọn (tức là cơm vun đầy lên miệng bát). Bát cơm đầy ngọn dễ làm người ta liên tưởng đến bát cơm cúng, tượng trưng cho sự kính trọng đối với người đã khuất. Trong khi đó, với người sống, bát cơm đầy ngọn bị coi là thô thiển và mang ý nghĩa không may mắn, trù ẻo.
Cách xới cơm đúng là xới ít nhất hai muôi, lượng cơm dưới miệng bát một chút, không vun đầy và không nén chặt cơm. Đây không chỉ là một quy tắc mà còn là biểu hiện của sự tinh tế, tôn trọng trong văn hóa ẩm thực của người Việt.
Những điều kiêng kỵ khác trên bàn ăn
Ngoài việc xới cơm, người xưa còn có những kiêng kỵ khác trong bữa ăn, thể hiện sự cẩn trọng và tôn trọng:
-
Cắm đũa vào bát cơm: Hành động này gợi liên tưởng đến bát cơm cúng, khiến bữa ăn trở nên không an lành và mang lại cảm giác sợ hãi.
-
Lấy đũa gõ bát: Hành động này bị cho là thiếu tôn trọng, chỉ những người ăn xin hoặc muốn gây sự chú ý mới làm như vậy.
-
Gắp nối đũa: Việc nhận thức ăn trực tiếp từ đũa người khác được coi là đại kỵ, vì nó gợi nhớ đến việc gắp tro cốt của người đã khuất.
Dù những kiêng kỵ này có vẻ nhỏ nhặt, nhưng lại mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện sự tôn trọng những giá trị văn hóa truyền thống và cách ứng xử tinh tế của người xưa trong cuộc sống hàng ngày. Dù xã hội ngày nay có nhiều thay đổi, việc hiểu và trân trọng những nét văn hóa này vẫn rất quan trọng để bảo tồn bản sắc dân tộc.
