Sầu riêng gắn liền với ẩm thực của các quốc gia vùng nhiệt đới Đông Nam Á, đặc biệt là ở Việt Nam. Tuy nhiên, nguồn gốc về tên gọi của nó vẫn bí ẩn.
Trong tất cả các loại trái cây nhiệt đới ở Việt Nam nói riêng và Đông Nam Á nói chung, không thể không nhắc đến trái sầu riêng. Một loại quả có vỏ ngoài dày, chi chít gai, bên trong thịt quả phân thành nhiều múi to, hương thơm nồng và dễ gây dị ứng với một số người.
Được biết, người ta tìm thấy bằng chứng cho rằng sầu riêng đã xuất hiện trên Trái Đất từ rất lâu, thậm chí là có từ thời tiền sử. Tuy nhiên, đối với phương Tây và Trung Quốc, họ chỉ mới biết đến trái sầu riêng trong khoảng 600 năm gần đây.
Tùy theo ngôn ngữ, văn hóa, trái sầu riêng có tên gọi khác nhau ở mỗi quốc gia. Tại Malaysia, sầu riêng được gọi là Duri Zibethinus. Trong đó, từ "duri" có nghĩa là "gai nhọn" của các loại trái cây, từ "zibethinus" là tên của một loại cầy hương. Người Malaysia cho rằng trái cây là món ăn yêu thích của loài cầy hương này nên đã dùng tên của nó để gọi. Đồng thời, một số người khác lại cho rằng sầu riêng có mùi giống như cầy hương.
Ở một số vùng của Malaysia còn gọi trái sầu riêng là "durian". Từ này cũng có nghĩa là gai của hoa quả. Tuy nhiên, Việt Nam không dùng cách gọi này vì nó trùng với một loại quả gai (hay còn gọi là trái dứa, trái thơm".
Theo câu chuyện truyền miệng trong dân gian Việt Nam, ngày xửa ngày xưa, có một chàng trai người Việt sang nước Chân Lạp, mang theo một loại trái lạ lùng tên là tu -rên (tiếng Khmer), sau này, loại trái đó được gọi là sầu riêng.
Trong bài "Lịch sử trái sầu riêng" của tác giả Nguyễn Công Huân được đăng trên Văn hóa Nguyệt san xuất bản năm 1955 có viết, đầu thế kỷ 19, Tây Cống (Sài Gòn, TP.HCM sau này) gọi trái sầu riêng là mít gai . Đây là một loại trái của Malaysia tên là "Doerian " hay "Dourian "... Về sau, người ngoại quốc mới học tiếng Việt quen miệng gọi là "dâu-riăng ", nhiều người nghe thành "sầu riêng" nên mới có cái tên đó đến nay.
Xem xét dựa trên logic, phần lớn đều tin theo giả thuyết từ bài "Lịch sử trái sầu riêng". Ngày nay, sầu riêng được xưng tụng là "vua của các loại trái cây" ở Đông Nam Á. Người ta có thể ăn thịt quả chín hoặc dùng hạt để luộc, rang hay rán . Lưu ý, sầu riêng là loại trái cây có mùi nồng, đậm. Một số người thích ăn sẽ cảm thấy rất thơm, người không thích ăn sẽ không chịu nổi mùi hương này. Tại một số quốc gia, người ta cấm mang sầu riêng lên máy bay vì mùi hương quá nồng của nó.
Ảnh: Tổng hợp