Chỉ với những loại nguyên liệu đơn giản và cách chế biến không cầu kỳ, bún đậu mắm tôm trở thành một trong những tinh túy của nền ẩm thực Việt Nam. Thông thường, bún đậu mắm tôm thường có những nguyên liệu chính như mắm tôm, đậu rán, rau sống... Tùy theo nhu cầu, ngày nay, nhiều cửa hàng bán bún đậu mắm tôm còn bán kèm nem chua rán, dồi rán, thịt luộc, chả cốm... Tuy nhiên, đến nay chẳng ai biết nguồn gốc chính xác của món ăn này cũng như người sáng tạo ra nó?
Theo một số thông tin tổng hợp từ các trang chuyên làm về ẩm thực, bún đậu mắm tôm có nguồn gốc từ khu vực phía Bắc, cụ thể là Hà Nội. Đây là món ăn nổi tiếng của đất Hà thành từ ngày xưa và thường xuất hiện trên khắp đường phố ở Hà Nội. Có thể nói, đây là món ăn xuất phát từ ẩm thực bình dân.
Một số người Hà Nội xưa kể lại rằng, ban đầu món bún đậu mắm tôm là món ăn dân dã của người nhà quê. "Diện mạo" của bún đậu mắm tôm nguyên bản chỉ có bún, đậu rán và một ít rau sống. Sau này, nhận thấy món ăn được nhiều người ưa chuộng nên những người ở quê gánh hàng bún lên Hà Nội để bán.
Nguyên nhân giúp bún đậu mắm tôm trở nên phổ biến ngoài việc được bày bán nhiều mà còn có cách chế biến vô cùng đơn giản. Chỉ cần hai cái thùng chứa đầy đủ nguyên liệu cùng vài cái ghế con đeo ở bên hông là người ta có thể gánh bún đậu mắm tôm đi bán khắp mọi nơi.
Sau này, nhu cầu ăn uống ngày càng nhiều, người ta phát triển, sáng tạo thêm nhiều món ăn đi kèm cùng bún đậu để mẹt bún trở nên hấp dẫn hơn. Một mẹt bún đậu mắm tôm đầy đủ hiện nay bao gồm bún, đậu rán, lòng dồi rán, chân giò luộc, chả cốm, nem chua rán, dưa chuột, rau tía tô, kinh giới... Ngoài ra, một số quán còn bán thêm các món như chả ốc kinh kỳ, chả sụn, chả mực Hạ Long, dồi sụn...
Vì một số người không ăn được mắm tôm do hương vị đặc trưng của loại gia vị này nên các hàng quán cũng sáng chế thêm các loại nước chấm khác để phục vụ nhu cầu của khách hàng như nước tương, nước mắm... Ngày nay, bún đậu mắm tôm được lưu giữ và bày bán ở khắp mọi ngõ ngách tại Việt Nam.
