Các chuyên gia cho rằng dòng họ có từ lâu đời và được giữ gìn, phát triển đến hiện nay là dòng họ Lê. Thuỷ tổ được cho là An Dương Vương.
Tại Việt Nam có rất nhiều dòng họ nổi tiếng, trong đó, dòng họ Nguyễn chiếm dân số đông đảo nhất. Ngoài ra, một số dòng họ phổ biến không kém như họ Trần, họ Lê, họ Vũ/Võ, họ Huỳnh/Hoàng... Đồng thời, đối với các dân tộc thiểu số tồn tại nhiều dòng họ ít người biết đến. Tuy nhiên, trong sử sách Việt Nam ghi chép, họ Lê là một dòng họ đặc biệt và đặc trưng của dân tộc Lạc Việt.
Dòng họ Lê xuất hiện từ lâu đời và vốn định cư ở đất Thanh Hoá - Ninh Bình từ hơn ngàn đời trước. Thuỷ tổ của dòng họ Lê được cho là người gốc Lạc Việt chứ không phải di cư từ Trung Quốc sang như một số dòng họ khác. Trong gia phả dòng họ Lê chép lại, thuỷ tổ của họ này là người Việt từ thuở khai thiên lập địa của dân tộc Lạc Việt.
Trong cuốn "Lễ hội và Danh nhân Lịch sử Việt Nam" có viết, Thục phán An Dương Vương là người dòng họ Lê ở Mỹ Đức, Hà Nội. Cuối đời Vua Hùng Vương thứ 18 (năm 258 TCN), Thục phán lên ngôi tự xưng là An Dương Vương. Sau đó, An Dương Vương đóng đô ở Đông Kinh, xây dựng thành Cổ Loa và đổi tên nước thành Âu Lạc. An Dương Vương được người dân suy tôn là thuỷ tổ của dòng họ Lê tại Việt Nam ngày nay.
Trong suốt dòng chảy lịch sử, dòng họ Lê có nhiều người con là nhân tài của đất nước, anh hùng dân tộc nổi tiếng trong sử sách. Tính riêng dòng họ Lê đã lập ra 2 nhà nước quyền lực nhất là nhà Tiền Lê và Hậu Lê với thời gian trị vì lên đến 389 năm. Trong học vấn, họ Lê có đến 500 vị hương cống, cử nhân, tiến sĩ và phó bảng trong suốt 115 năm.
Được biết, không riêng gì ở Việt Nam và họ Lê cũng xuất hiện ở một số khu vực tại Trung Quốc. Theo phân tích, chữ "Lê" (黎) bao gồm các bộ ghép từ chữ "cây lúa", "bao bọc", "con người" và "nước". Chính vì vậy, dòng họ Lê còn có nghĩa là người dân trồng lúa nước, được xưng tụng là con cháu của tộc Thần Nông - một bộ tộc xuất hiện trong thần thoại khai thiên lập địa ở Trung Quốc. Ngày nay, họ Lê của Trung Quốc thường xuất hiện ở khu vực phía Nam như Quảng Đông hay Hồng Kông. Phát âm của họ Lê trong tiếng Trung là "Li", đồng âm với họ Lý nên thường dễ nhầm lẫn.
