Đây là một loài hoa lan vô cùng hiếm hoi, với 3.000 cây còn tồn tại trên toàn cầu. Điều đặc biệt về chúng không chỉ nằm ở hình dáng độc đáo và tên gọi đầy bí ẩn, mà còn ở việc chúng được xem là loài hoa lan đắt giá nhất trên thế giới đến thời điểm hiện tại.
Phong lan ma, có tên khoa học là Dendrophylax lindenii, là một loài lan cực kỳ quý hiếm, thường thì chúng chỉ có thể được tìm thấy ở các vùng đầm lầy ẩm ướt ở miền Nam Florida (Mỹ), Cuba và quần đảo Caribbean. Về ngoại hình, phong lan ma trông giống như một cụm rễ bám dính chặt vào cây chủ. Chúng thuộc vào nhóm phong lan không có lá, với thân cây chỉ cao từ 1 đến 4 centimet.
Lý do mà loài hoa lan này được gọi là "phong lan ma" là bởi vì chúng thường chỉ bắt đầu nở hoa vào ban đêm và khó để người ta phát hiện chúng trên các cây xung quanh cho đến khi chúng nở hoa và tỏa ra mùi thơm ngào ngạt. Điều này cũng là lý do tại sao chúng thường được gọi là "Dạ lan hương" (hoa lan nở vào ban đêm).
Phong lan ma thường sống trong môi trường có độ ẩm cực cao và thiếu ánh sáng mặt trời, cộng thêm với lượng dinh dưỡng ít ỏi. Do chúng không thực hiện quá trình quang hợp, loài hoa này có sự hạn chế trong việc phát triển lá xanh. Chúng chỉ có màu trắng duy nhất trên hoa và phải phát triển bộ rễ khắp nơi để tìm kiếm nguồn dinh dưỡng trong môi trường khắc nghiệt này.
Sở hữu một bông hoa với đài siêu mảnh và siêu dài, cây phong lan Darwin đã đánh bại thuyết tiến hóa của Charles Darwin
Charles Darwin (1809-1882), cha đẻ của thuyết tiến hóa, đã đưa ra quan điểm rằng mọi loài tiến hóa từ một tổ tiên chung và qua quá trình chọn lọc tự nhiên, chúng dần dần thích nghi và phát triển. Ông cũng nhấn mạnh rằng sự hợp tác giữa các loài có vai trò quan trọng trong tiến hóa. Theo quan điểm này, mọi loài thực vật có hoa đều phải có đối tác động vật cùng tiến hóa để thụ phấn và tạo ra quả.
Tuy nhiên, vào năm 1862, Charles Darwin đã tình cờ phát hiện ra một loài cây phong lan đặc biệt từ Madagascar. Loài cây này sau này được đặt tên theo ông và được gọi là "phong lan Darwin," với tên khoa học là Angraecum sesquipedale . Thú vị thay, thay vì gặp sự hài lòng, ông đã gặp phải một thách thức đối với thuyết tiến hóa của mình khi ông nhìn thấy đài hoa của cây này.
Đài hoa của phong lan Darwin là một tác phẩm tự nhiên kỳ diệu, với cấu trúc siêu mảnh và dài tới 30cm. Điều này đặt ra câu hỏi: Làm thế nào mà một đối tác động vật có thể tiến hóa để thích nghi với một đài hoa siêu dài và siêu mảnh như vậy? Điều này đánh bại thuyết tiến hóa của Darwin đối với sự hợp tác giữa thực vật có hoa và động vật trong quá trình tiến hóa. Cứ theo những gì Darwin lập luận thì bông hoa này cũng phải được một côn trùng ăn mật có cái lưỡi dài đến cả 30cm giúp thụ phấn. Song ông lại chẳng biết loài ong hay bướm nào sở hữu cái vòi dài tương đương.
Cha đẻ của thuyết tiến hóa Charles Darwin khẳng định rằng, đã là thực vật có hoa thì tất yếu có bướm, ong phù hợp giúp thụ phấn. Thế nhưng khi đối diện với phong lan ma, loài hoa có cái ống trữ mật siêu mảnh dài tới vài chục centimet, ông "á khẩu". Ngay cả ở kích thước ngắn nhất, đài hoa phong lan ma cũng tới 13cm. Vì vậy để lấy được chút mật ở tận đáy, loài côn trùng thích hợp cũng buộc phải có cái lưỡi dài từ 13cm trở lên. Cho đến tận khi nhắm mắt xuôi tay, Darwin vẫn chưa chứng thực nổi giả thuyết của mình trong trường hợp hóc búa này.
Trong tổng số 3.000 cây phong lan ma này, ước tính có khoảng 2.000 cây tập trung tại Florida và Cuba. Mỗi năm, chỉ có khoảng 10% trong số chúng chịu trổ hoa, làm cho sự hiện diện và tái sản xuất của loài này trở nên cực kỳ đáng quý và đầy thách thức. Không ít các nhà khoa học đã bỏ công sức và thời gian để chứng minh cho giả thuyết của Darwin. Người ta chưa tận mắt thấy cảnh tượng côn trùng nào hút mật hoa phong lan ma, nhưng đã phát hiện một loài bướm có cái vòi siêu dài là bướm nhân sư Morgan (Xanthopan morganii ).
