Ít ai biết rằng, đường phố ở Hà Nội đều được đặt tên theo một quy luật chung. Sáng kiến này do một vị bác sĩ nghĩ ra vào những năm 1945.
Đường phố ở Hà Nội trước năm 1945 phần lớn do bộ máy chính quyền thực dân Pháp đặt tên. Nhiều con đường mang tiếng Pháp ra đời như Đại lộ Boulevard (phố Phan Đình Phùng ngày nay), Boulevard Gambetta (phố Trần Hưng Đạo ngày nay), R. Ganier (phố Đinh Tiên Hoàng ngày nay)...
Từ năm 1945, sau khi phát-xít Nhật đảo chính thực dân Pháp, một người đàn ông nổi tiếng thời bấy giờ là bác sĩ Trần Văn Lai đã được cử làm Đốc lý Hà Nội. Mặc dù nhiệm kỳ làm việc của bác sĩ Trần Văn Lai chỉ kéo dài khoảng 1 tháng nhưng những dấu ấn của ông để lại cho Hà Nội trong giai đoạn lịch sử này vẫn được khắc ghi đến ngày hôm nay.
Một trong những đóng góp nổi bật của bác sĩ Trần Văn Lai chính là công cuộc đặt tên đường phố cho Hà Nội. Nhiều người không biết rằng, nhiều con đường ở Hà Nội vẫn còn được giữ nguyên vẹn tên gọi do bác sĩ Trần Văn Lai đặt trong quá khứ.
Được biết, bác sĩ Trần Văn Lai áp dụng một quy luật độc đáo lên cách đặt tên đường, đó là đặt tên thành từng cụm. Phần lớn tên đường do ông đặt đều là tên của những nhân vật nổi tiếng trong văn hóa, lịch sử hoặc một giai thoại, thời kỳ nổi tiếng mà người dân nhớ mãi.
Minh chứng như đề tài "truyền thuyết - cổ đại", bác sĩ Trần Văn Lai đã đặt tên cho những con đường quanh khu vực Hồ Tây, bao gồm 4 tuyến phố chính là Lạc Long Quân, Âu Cơ, An Dương Vương và Hùng Vương.
Cụm từ "Chống Bắc thuộc", ông đã gọi tên các con đường quanh Hồ Gươm như Hai Bà Trưng, Bà Triệu, Mai Hắc Đế, Triệu Việt Vương, Phùng Hưng... Cụm từ "Văn hóa - giáo dục", bác sĩ Trần Văn Lai đặt tên cho các tuyến phố như Văn Miếu, Quốc Tử Giám, Nguyễn Khuyến. Ngoài ra, ông còn sử dụng tên các nhà sử học, giáo dục học nổi danh như Chu Văn An, Ngô Sĩ Liên, Nguyễn Như Đổ, Phan Phu Tiên...
Sau khi Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập cho nước Việt Nam vào năm 1945, bác sĩ Trần Duy Hưng được bổ nhiệm làm Chủ tịch Ủy ban Hành chính TP. Hà Nội. Ông cũng là người đóng góp vào công cuộc đặt tên đường ở Hà Nội. Vị bác sĩ này về cơ bản vẫn giữ nguyên tên của một số con đường do bác sĩ Trần Văn Lai sáng tạo, đồng thời bổ sung thêm những nhân vật thuộc Đảng Cộng sản Đông Dương theo cách đặt tên từng cụm, giai đoạn lịch sử.
Đến hiện tại, đường phố ở Hà Nội vẫn được phân theo quy tắc đặt tên này. Nếu mọi người chú ý, tên của các con đường ở Hà Nội có xu hướng đi theo tiến trình lịch sử từ xưa đến nay, trong đó lấy quận Hoàn Kiếm làm trung tâm.
Mặc dù có quy luật đặt tên riêng nhưng về cơ bản chỉ mang tính chất tương đối. Nguyên nhân do tên các danh nhân, nhân vật lịch sử, giai đoạn lịch sử có hạn mà ngày càng nhiều các tuyến đường mới được mở ra, phân cách dẫn đến nhiều đoạn đường không theo quy tắc xưa.
