Giải thích về câu thành ngữ quen thuộc nhưng dễ gây nhầm lẫn: “Kẻ tám lạng người nửa cân”, liệu người xưa có sai?
Trong cuộc sống khi có xảy ra tranh cãi, đôi co mà hai bên đều cương quyết muốn dành phần thắng về mình hoặc trong trường hợp thi đấu ngang cơ nhau người ngoài nhìn vào thường nói "Kẻ tám lạng người nửa cân đây mà". Tới nay nhiều người vẫn thắc mắc tại sao tám lạng là khoảng 800g lại so sánh với nửa cân là khoảng 500g chênh nhau đến 300g cơ mà. 5 lạng mới bằng nửa cân chứ? Mặc khác, một số người lại hiểu theo đây là nghĩa xấp xỉ bằng nhau. Thế đâu mới là câu trả lời đúng, chả lẽ ông bà xưa đã tính sai?
Thực tế, theo hệ thống đo lường xưa, một cân tương đương 16 lạng (cân thập lục, cân tiểu ly), cân này còn gọi là cân Ta để phân biệt với cân Tây tương ứng với 10 lạng. Ngày xưa khi cân đo những thứ kim loại quý hay là các vị thuốc bắc người ta thường dùng cân Ta. Quy ước của loại cân này là 16 lạng mới bằng 1 cân (cân này bằng 0,605kg). Nghĩa là 1 lạng cân ta sẽ tương đương 37,8 gram và nửa cân sẽ bằng đúng 8 lạng. Như vậy tám lạng đúng bằng với nửa cân ta, suy ra câu thành ngữ "Kẻ tám lạng người nửa cân" là hoàn toàn chính xác.
Tóm lại, "Kẻ tám lạng, người nửa cân" vốn là cách nói chỉ sự ngang tài ngang sức dựa trên hệ thống đo lường xưa, với một cân bằng mười sáu lạng. Khi biết được sự thật này nhiều người cũng bày tỏ sự ngỡ ngàng xen lẫn hài hước mình cũng thắc mắc câu này từ lâu rồi nhưng giấu trong lòng không dám hỏi ai. Hiện nay, hệ thống đo lường quốc tế quy định 1 cân (1kg) tương đương đương với 10 lạng (100g).
Cũng nói thêm, theo truyền thuyết dân gian kể lại rằng, người cổ đại xưa quan sát thấy Bắc Đẩu thất tinh (Chòm sao gồm 7 ngôi sao), Nam Đẩu lục tinh (Chòm sao gồm 6 ngôi sao), thêm nữa bên cạnh có tam tinh (3 sao) Phúc, Lộc, Thọ, như vậy tổng lại vừa đúng là 16 tinh. Bắc Đẩu thất tinh chủ vong, Nam Đẩu lục tinh chủ sinh; tam tinh Phúc, Lộc, Thọ phân nhau chủ phúc, lộc, thọ của một đời người. Các chư Thần này ở trên trời và nhìn thấy tất cả con người. Người xưa nói rằng, người buôn bán nếu như cân hàng cho người ta mà cân đuối hay cân thiếu thì đều sẽ phải chịu sự trừng phạt.
- Nếu như, người buôn bán mà cân thiếu cho người ta 1 lạng, thì Phúc tinh liền giảm bớt phúc của người này đi.
- Nếu như cân thiếu cho người ta 2 lạng thì Lộc tinh liền giảm lộc của người này đi.
- Nếu như cân thiếu cho người ta 3 lạng thì Thọ tinh liền giam thọ của người này đi.
Người xưa đều tin tưởng rằng: "Người đang làm, Thần đang nhìn" cho nên ai ai cũng không dám làm việc trái với lương tâm mình mà vi phạm đạo đức, tổn hại phúc đức của bản thân.
