Phiên chợ đặc biệt này chỉ bày bán một loại mặt hàng duy nhất đó là đá quý. Tại chợ này, bạn có thể tìm thấy gần 100 gian hàng, mỗi gian hàng đều trưng bày và bán các mẫu đá quý có giá trị lớn. Trên mỗi gian hàng, giá trị của các viên đá quý có thể lên tới hàng trăm triệu đồng, thậm chí hàng tỷ đồng.
Trải dọc khắp lãnh thổ của Việt Nam, có rất nhiều phiên chợ độc đáo mang đậm nét đặc trưng với văn hóa địa phương khá riêng biệt. Tuy nhiên, trong số này, phiên chợ tại trung tâm huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái được coi là một hiện tượng không thể tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác.
Sự độc đáo của phiên chợ này không chỉ nằm ở việc bày bán các viên đá quý mà còn ở cách chúng được trưng bày. Điều này có thể khiến những người lần đầu tiên ghé thăm cảm thấy bất ngờ, bởi đá quý ở đây được sắp xếp và trình bày giống như cách mà rau và cá được trưng bày tại các phiên chợ thông thường. Nguyên nhân của sự đa dạng và đặc biệt này cũng chính là lý do khiến Chợ đá quý Lục Yên trở thành "thủ phủ" của ngành kinh doanh đá quý tại Việt Nam.
Trong những năm đầu của thập kỷ 90, ở Quỳ Châu (Nghệ An) và huyện Lục Yên (tỉnh Yên Bái), hoạt động đào và khai thác đá quý tương đối phổ biến. Trong quá trình khai thác, khi những viên đá quý màu đỏ, còn được gọi là Ruby, được tìm thấy, cư dân địa phương ở Lục Yên đã sáng tạo việc sử dụng chúng bằng cách đặt lên những chiếc bàn nhỏ và bắt đầu bán chúng tại thị trấn Yên Thế.
Từ đó, một cộng đồng buôn bán và trao đổi đá quý đã hình thành, "Chợ đá quý Lục Yên" cũng chính thức ra đời. Trải qua hơn 30 năm, ngay cả khi có nhiều thay đổi, Chợ đá quý Lục Yên vẫn duy trì được vẻ đặc trưng, mộc mạc và đơn giản của nó. Những bàn được trải đầy đá quý đã trở thành biểu tượng của vùng đất Yên Bái.
Phiên chợ này hoạt động mỗi ngày trong tuần, thu hút không chỉ người địa phương có nhu cầu mua sắm mà còn nhiều du khách đến từ cả trong và ngoài nước tham quan. Dù có giá trị từ vài trăm ngàn đến hàng trăm triệu đồng, các viên đá quý vẫn được trưng bày trên bàn một cách công khai.
Việc mua bán đá quý tại chợ này dựa trên sự thỏa thuận giữa người mua và người bán, bởi đá quý không thể định giá cố định. Các giao dịch với số tiền lớn thường diễn ra giữa những người am hiểu về đá quý và những khách hàng VIP. Giá của đá quý được xác định bởi trọng lượng, kích thước và chất lượng của từng viên đá.
Trong loạt sản phẩm đá quý mà bạn có thể tìm thấy tại phiên chợ này như Ruby, Sapphire, Spinel, Aquamarine và nhiều loại khác, Ruby được coi là đá quý có giá trị nhất, thậm chí có giá cao hơn cả kim cương.
Điều đáng chú ý là, mặc dù là đá quý, nhưng cách buôn bán tại chợ này không có vách ngăn hoặc tủ kính bảo vệ, và không khác gì việc buôn bán rau củ tại chợ. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, khu chợ đá quý này không bao giờ gặp vấn đề về mất trộm hoặc cắp đá quý.
Một điểm đáng chú ý khác là những người buôn bán tại Chợ đá quý Lục Yên đều là chị em và có quan hệ gia đình. Khác với mô hình cạnh tranh và đối đầu tại nhiều chợ khác, mua bán tại đây diễn ra một cách hòa nhã, không có sự cạnh tranh hoặc cãi cọ để thu hút khách hàng.
Các nghệ nhân tại làng nghề sản xuất tranh đá quý Lục Yên cũng tạo ra những tác phẩm tranh từ đá quý. Các sản phẩm của họ đã được Cục Sở hữu trí tuệ thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ cấp Nhãn hiệu chứng nhận "Tranh đá quý Lục Yên".
